Chúng ta hay sử dụng từ "vũ trụ" (universe) để ghép thành những cụm trong khoảng cụ thể hơn trong dòng phim siêu hero (như "ngoài trái đất Marvel", "thiên hà DC", v.v..), không chỉ thuần tuý vì chúng được đóng gói bởi các phòng thu âm chụp ảnh không giống nhau mà còn vì chúng tự bình ổn được những đặc trưng của riêng bản thân.
Trong các "vụ trũ" này, thứ kết nối các bộ phim là dòng thời gian, nhân loại và những nhân vật. Đa số, mỗi phim là một đạo diễn, một quay phim không giống nhau đảm trách. Nhiệm vụ của họ là nắm được cái tinh thần của "thiên hà" mà phim sống sót rồi dụng công vào công trình. Vì thế mà gần như trong các "ngoài hành tinh điện ảnh" rất ít khi sinh tồn những cái tên của đạo diễn, trừ phi những đạo diễn ấy cầm trịch quá nhiều phim.
Vương Gia Vệ thì khác. Ông không dụng ý phát triển một "ngoài trái đất" nào trong các phim của bản thân. Cũng chẳng có một câu chuyện hay nội dung nào khiến cho tiền đề để đại chúng phải nghĩ đây là phim sau hay phim trước. Những bộ phim của ông hoàn toàn độc lập.
Vương Gia Vệ là một cái tên nổi tiếng không chỉ của điện ảnh Hong Kong, mà còn trên thế giới. Ông nhận được hồ hết đề cử và giải thưởng danh giá toàn cầu
Vẫn có những hero của phim này bước tham gia phim kia nhưng hoàn toàn tách bạch, vì thứ được khai thác ở các nhân vật là tâm lý chứ không phải sinh ra. Dĩ nhiên, những khán giả ham mê phim của lão gia họ Vương hẳn sẽ có lúc trông thấy chính mình hoàn toàn nằm trong một mê cung màu sắc, nhịp độ, phong cách, hơi thở mà ông đã đặt để tham gia các thành quả của mình. Điều này làm nó trở thành một "dải ngân hà điện ảnh" khác biệt, nơi mà đạo diễn khiến nên cả quả đât riêng.
Vượng Giác Ca Môn, bộ phim đầu tiên của Vương Gia Vệ - 1988
Sự lãng mạn
Vốn trong mỗi "ngoài hành tinh điện ảnh" đều có một ý thức bình thường định hướng cho các tác phẩm. Hình như tinh thần của "thiên hà" Marvel thường khắc họa nhân vật khí khái kế bên câu chuyện tươi sáng, thì "ngoài trái đất" DC lại dồn vào một chỗ tham gia những góc từ trần và sự u ám. Tương tự, ý thức chủ công trong "ngoài trái đất điện ảnh Vương Gia Vệ" chính là sự lãng mạn.
Không đơn thuần là lãng mạn trong câu chuyện, mà là sự lãng mạn trong từng cụ thể. Một câu thoại cũng toát lên sự lãng mạn. Một cú lia máy theo bóng lưng của một người đang bước đi dưới rừng dừa cũng lãng mạn. Một bối cảnh chật chội trên ban công với bóng dáng một cô gái nhìn về phía xa cũng vô cùng lãng mạn. Như thể lãng mạn chính là thứ nuôi dưỡng mạch phim, căn lề cảm xúc và ấp ôm ấp những nỗi bi ai.
Phim Trùng Khánh Sâm Lâm - 1994
Cái lãng mạn trong phim của Vương Gia Vệ rất đặc thù, ko phải kiểu bạn xem xong xuôi một bộ phim tình cảm rồi thấy tâm trạng thật bay bổng, mà nó phát tán lờ lững rãi và dai dẳng. Phần đông phim của ông đều có những cái kết bi đát, nhưng vẫn rất lãng mạn, bởi những gì nó được cấu thành.
Như phương pháp mà 223 của Trùng Khánh Sâm Lâm (Kim Thành Vũ) ăn 30 hộp dứa để tiễn đưa tình cũ. Hay những nghĩ suy mà cô gái không tên trong Đông Tà Tây Độc (Trương Mạn Ngọc) luôn ủ ấp ấp cuộc tình không thành với Âu Dương Phong (Trương Quốc Vinh). Cách mà giấc mộng California của Phi (Vương Phi - Trùng Khánh Sâm Lâm) được thi hành. Phương pháp mà Lê Diệu Huy (Lương Triều Vỹ) và Hà Bảo Vinh (Trương Quốc Vinh) giày vò lẫn nhau (Xuân Quang Sạ Tiết). Thậm chí sự lãng mạn còn có thể là bất cứ thứ gì khác mà bạn cảm thấy vì ranh ma giới giữa lãng mạn và những yếu tố khác trong phim của Vương Gia Vệ phần đông chẳng sống sót.
Phim 2046 - 2004
Quay phim
Người ta vẫn hay nói phim của Vương Gia Vệ khó mà chiến thắng tới vậy ví như không có người cộng sự tuyệt vời Christopher Doyle ở địa điểm quay phim. Christopher Doyle là người cầm máy trong tổng số 7/10 phim dài và 3 phim ngắn của Vương Gia Vệ.
Nhì tác phẩm nói tiếng nước ngoài - My Bluberry Nights (với sự nhập cuộc diễn xuất của Norah Jones và Jude Law) và tác phẩm mới nhất Nhất Đại Tông Sư - không có sự nhập cuộc của Christopher Doyle mà thay vào đó là Philippe Le Sourd và Darius Khondji. Nhưng dù là người nào thì chất lượng hình ảnh trong phim của họ Vương đều rất tuyệt vời và dĩ nhiên, rất đặc thù.
Những khán giả từng ăn uống Nhất Đại Tông Sư sẽ không quên được cảm giác choáng ngợp trước những khuông hình hành động trong khoảng góc máy cận lia theo từng quyền cước hay những giọt nước mưa hắt lên, biểu cảm khi anh hùng xuất chiêu đều vô cùng sắc sảo. Đối với khán giả mọi người, có thể họ sẽ thấy thật xa lạ và lê thê khi dùng bí quyết đó để mô tả về Diệp Vấn. Nhưng với những khán giả trót đắm say tâm cái "dải ngân hà" này thì sẽ thấy đây là những thước phim cực đẹp. Chính những góc máy, cú lia đó mới có thể khai thác hết thảy những gì mà Vương gia xây đắp cho hero của chính mình.
Thêm tham gia đó, sự liên kết ăn khớp tất cả "tri kỉ nghệ thuật" giữa Christopher Doyle và Vương Gia Vệ là không thể tranh cãi. Bí quyết Christopher Doyle vác máy trên vai chạy dọc những con thị trấn đêm ở Hong Kong, cách thức mà Doyle và vị đạo diễn họ Vương phát triển những ảo giác vận động theo từng bước chân chính là những "đặc sản" mà thành quả nào cũng có. Cách quay phim này cứ như đang diễn tả tâm cảnh đang cực kì xáo động của các hero, tạo ra một sự cộng hưởng tuyệt vời.
Bên cạnh những di chuyển đầy ảo giác thì những cảnh tĩnh lại mang một hương vị khác. Giả dụ chưa xem Tâm Trạng Khi Yêu (In the Mood for Love), bạn đã bỏ qua một tuyệt bút hình ảnh vô cùng tuyệt vời và tỉ mỉ. Từng bộ sườn xám hay màu son, những bước đi chậm rãi trong đêm hay mảng tường phai ố cạnh tòa nhà phổ biến của nhì hero chính không chỉ đẹp về mặt thị giác mà còn là nhịp đập của phim. Như thể Christopher Doyle và Vương Gia Vệ tận dụng hết mọi thứ mình có để thêu dệt những hero, để không chỉ bằng lời thoại hay biểu cảm gương mặt mà chính cách thức anh hùng hiện ra trong một bối cảnh cũng nói được tiếng lòng cho họ.
Bên cạnh, sẽ là một thiếu sót nếu như không nhắc đến Đông Tà Tây Độc (Ashes of Time) với những bố cục ánh sáng chẳng thể tuyệt dịu hơn. Những đồi cát khô khốc, những cú máy cận cảnh tham gia ánh mắt, tham gia chén rượu, cánh hoa đều có một sự nhịp nhàng tới cực tịnh. Cảm giác như bạn đang đứng trong một thế giới yên ổn phăng phắc đầy trầm ngâm và day xong với những anh hùng bước ra từ tiểu thuyết võ hiệp của Kim Dung, yếu tố khiến nên sự khác lạ của Đông Tà Tây Độc trong dòng phim kiếm hiệp.
Khác biệt nhất, phải bàn đến cách dùng ống kính để sản xuất thị giác xa - gần trong hai bộ phim Trùng Khánh Sâm Lâm và Đọa Lạc Thiên Sứ. Trong một bài phỏng vấn, Vương Gia Vệ từng bảo rằng ông muốn xem nhì bộ phim này như một phim dài 3 tiếng. Nhưng nó được tách làm hai là vì sự tương phản của nội dung lẫn góc máy.
Nhị câu chuyện trong Trùng Khánh Sâm Lâm thây mặt cho khi trời sáng với những gam màu sáng, còn Đọa Lạc Thiên Sứ là bóng đêm với ánh đèn neon cùng những bạn dạng nhạc rock Hoa Kì thập niên 80. "Anh hùng" chính trong cả nhì phim không phải loài người mà là chính thành phố ở Hong Kong. Do vậy mà bí quyết đặt ống kính được đổi mới để tạo cảm giác không giống nhau - Trùng Khánh Sâm Lâm là quay trong khoảng xa với thấu kính dài để tạo cảm giác gần còn Đọa Lạc Thiên Sứ được quay gần với thấu kính rộng để tạo cảm giác xa.
Sự khác lạ thị giác trong nhị bộ phim
Có thể thấy rõ sự dụng công về mặt hình ảnh trong phim Vương Gia Vệ tuyệt đối không nhỏ nhắn. Quan trọng nhất là ông sắm được những cộng sự hiểu mình.
Thời gian
Đừng vội nghĩ "thời điểm" trong phim của họ Vương là sự gắn kết lần lượt dĩ vãng và mai sau giữa các phim, mà "nó" như một anh hùng đa tính cách. Thời gian ở công trình của ông không chỉ được "minh họa" bằng hình ảnh đoàn tàu mà còn là những thứ vô hình khác. Đó có thể là khoảng phương pháp thời điểm giữa những phát súng. Thời gian trong giây phút đó được "kéo giãn" để xoáy sâu tham gia những nỗi bi quan dằng dặc, những tư lự, để sự tàn nhẫn của súng ống hay cái chết không còn là mối bận tâm của người xem. Thay tham gia đó họ tập trung vào những nỗi cô sầu và sự lãng mạn phát tiết trong những từng phút chốc.
Những sườn hình lặp đi lặp lại một cách thức cố ý hay những góc máy xa - gần được tính toán kĩ lưỡng cũng chính là tư duy về "thời điểm" trong phim Vương Gia Vệ. Bên trong cái dải ngân hà hỗn mang những tâm tư, các anh hùng chẳng nhân thức chính mình đã già hay chưa, đã quên rồi hay vẫn còn nhớ, mà chỉ lơ lửng trong chính những suy nghĩ lèn chặt giữa hiện nay và quá khứ. Giống như Châu Chiêu mộ Văn (Lương Triều Vỹ) trong 2046, anh ta bước lên một con tàu tiến về mai sau nhưng là để tậu lại những ký ức đã mất, rồi không bao giờ đi về. Nghe thật tranh chấp nhưng đó chính là bí quyết họ Vương thể hiện dòng chảy thời gian trong phim của mình.
Cũng chẳng thể bỏ lỡ sự can dự giữa các phim, khi nhân vật này bước vào bộ phim nọ. Chùm phim A Phi Chính Truyện - Tâm Trạng Khi Yêu - 2046 là một chả hạn rõ nhất. Húc Tử (Trương Quốc Vinh) đã chết ở cuối phim A Phi Chính Truyện nhưng những gì anh để lại cho Lulu (Lưu Gia Linh) kéo dài đến tận 2046.
Chu Chiêu tập Văn chôn giấu kín đáo của chính mình về Tôn Lệ Trân (Trương Mạn Ngọc) tham gia một cái cây ở Tâm Trạng Khi Yêu rồi mua quên trên thân thể thiếu nữ trong 2046 nhưng chung cục thứ ám ảnh anh suốt thế cục vẫn là hình ảnh Tôn Lệ Trân (Trương Mạn Ngọc - Củng Lợi) .
Cả câu chuyện đáng thương của Bội Linh (Chương Tử Di) trong 2046 cũng không khác mấy những gì mà Tôn Lệ Trân và Lulu đã đeo mang trong A Phi Chính Truyện. Những hành trình tìm tới mai sau của họ rốt cuộc chỉ lún sâu vào kí ức, những cuộc vui thân xác thì mãi mãi trở thành nỗi cô độc ám ảnh chẳng thể xong bỏ. Kẻ duy nhất chứng kiến tất thảy những hỉ, nộ, bạn nào, lạc không khách hàng nào khác chính là "thời điểm" - một anh hùng không bao giờ chết.
Ái tình và sự lẻ loi
Có thể bạn đang nghĩ nhị thứ này phim nào chẳng có, bởi nó vốn là những điều mà số đông đại chúng trải qua. Đúng vậy, nhưng trong đa số các phim của Vương Gia Vệ, tình yêu luôn là đề tài tiên quyết và nỗi thui thủi luôn là cảm giác thường trực. Họ Vương yêu "tình ái" đến mức phá tan những lề lối trong những cái sườn định sẵn để thắp lửa cho tình yêu của các anh hùng của mình.
Năm 1986, khi Anh Hùng Bạn dạng Sắc (A Better Tomorrow) của đạo diễn Ngô Vũ Sâm thành lập ra phong trào phim "tam kiệt" - thị trấn hội đen ở Hong Kong thì nhị năm sau đó, lượng phim và đạo diễn tăng bỗng nhiên biến. Vương Gia Vệ cũng trong khoảng trào lưu này mà trở thành đạo diễn. Các nhà đóng hộp muốn ông làm cho phim về phố hội đen, thế là Vượng Giác Ca Môn (As Tears Go By) có mặt trên thị trường. Nhưng những gì ông tả trong quả đât phường hội đen của bản thân thật khác lạ, thật sến và lạ đời làm cho phần lớn khán giả thời ấy chỉ trích rằng "Vương Gia Vệ chả hiểu gì về phường hội đen". Đến tận hiện thời, phổ quát người vẫn nghĩ tương tự khi nói về bộ ba nhân vật do Lưu Đức Hoa - Trương Mạn Ngọc - Trương Học Hữu thủ vai.
Đó chính là cách thức họ Vương nhìn tham gia bất kỳ thế giới nào, quyết liệt vì tình và bơ vơ cũng vì tình. Điều này một lần nữa được chứng tỏ trong Đông Tà Tây Độc, bộ phim được yêu cầu chuyển thể từ tiểu thuyết kiếm hiệp Kim Dung cuối cùng biến thành một bạn dạng tình khúc sầu não đầy những thuyết lí.
Dù tập kết dàn Thiên Vương Thiên Hậu Hong Kong sau này như Trương Quốc Vinh, Lương Gia Huy, Lương Triều Vỹ, Trương Học Hữu, Trương Mạn Ngọc, Lâm Thanh Hà, Lưu Gia Linh, Đông Tà Tây Độc vẫn không thắng lợi về thương nghiệp (kinh phí sản xuất 40 triệu đô Hong Kong và chỉ thu về 9 triệu).
Toàn bộ khán giả thời ấy đều bảo rằng không nắm bắt phim nói gì. Vương Gia Vệ đã vượt qua những lề lối và quy chuẩn chung của dòng phim kiếm hiệp để kể về những mối tình trái ngang ươm đầy sự cô đơn của những anh hùng không xa lạ như Âu Dương Phong, Hoàng Dược Sư, Hồng Thất Công, Độc Cô Cầu Bại. Dù thất bại về thương mại, Đông Tà Tây Độc vẫn được bình chọn là một trong những phim hay nhất của Vương Gia Vệ. Ở Châu Âu, phim được còn xếp hạng trên cả Tâm Trạng Khi Yêu và Xuân Quang đãng Sạ Tiết.
Có thể tóm gọn một câu thế này: trong phim Vương Gia Vệ, tình yêu là trái tim và thui thủi là hơi thở. Mấy người nào không khóc trước sự đơn độc cùng tận của Húc Tử dù bao quanh anh tràn ngập ái tình? Bao phủ nhiêu người không thương xót Hà Bảo Vinh khi đến cuối con đường tình, anh ủ ấp tấm chăn bật khóc trong căn phòng cũ còn Lê Diệu Huy đã an lòng với quá khứ của cả nhì? Cái "tình" và cái "cô" trong phim của họ Vương luôn song hành.
Những câu thoại tuyệt vời
Hầu như Vương Gia Vệ đều tự mình viết kịch phiên bản cho số đông các phim. Vì chẳng người nào hiểu anh hùng mình hơn ông. Cho nên mà không ít những câu thoại trong phim ông trở thành kinh điển và độc nhất vô nhị. Chẳng hạn như câu thoại của Húc Tử trong A Phi Chính Truyện được đánh giá là một trong những câu thoại hay nhất trong lịch sử: "Có một loài chim không chân, chỉ bay và bay không bao giờ đậu. Khi mệt sẽ tựa vào những cơn gió. Chỉ một lần độc nhất vô nhị trong đời đáp xuống mặt đất, chính là khi lìa khỏi dương gian". Nỗi đơn độc thống thiết và sự khiếp sợ trong khoảng câu thoại này không thuộc hàng thông thường.
Đương nhiên, vẫn còn phần nhiều câu thoại khác nặng kí không kém đã ghi dấu tham gia những bộ phim của họ Vương:
- Anh ấy nhớ về những ngày tháng đã qua ấy như nhìn vào ô cửa kính bám bụi. Quá khứ là thứ người ta có thể nhìn, nhưng chẳng thể chạm vào. Mọi thứ anh ấy thấy đều lập lờ, không thể nghe, cũng chẳng thể thấy. (Tâm Trạng Khi Yêu)
- Khi người ta có những bí mật không muốn chia sớt thì họ lên 1 ngọn núi, tìm một gốc cây và đục lỗ trong đó rồi thủ thỉ bí mật tham gia trong lỗ. Sau đó lấy đất lấp lại. Bằng cách thức đó, không khách hàng nào khám phá được kín đáo của họ. (Tâm Trạng Khi Yêu và 2046)
- Một nhân tố tôi chưa bao giờ nói với Hà Bảo Vinh đó là tôi không muốn cậu ấy mau hồi phục. Vì những ngày 04 tuần đó là vui vẻ nhất của chúng tôi (Xuân Quang Sạ Tiết)
- Thế gian thường nói khi ngươi chẳng thể có thứ ngươi muốn, ngươi có thể làm cho yếu tố tốt nhất là không quên (Đông Tà Tây Độc)
Cũng không thiếu những câu thoại rất bay bổng và lãng mạn:
- Chúng ta giáp mặt những người khác hàng ngày. Chúng ta có thể không biết nhau, nhưng chúng ta có thể biến thành bạn tốt một ngày nào đó. (Trùng Khánh Sâm Lâm)
- Nếu như trí nhớ là một cái hộp, tôi mong nó không hết hạn. Nếu như có một cái hạn được đề vào, tôi hi vọng nó sẽ là "một triệu năm". (Trùng Khánh Sâm Lâm)
- Một người đang khóc, ta có thể đưa họ khăn giấy. Nhưng một ngôi nhà khóc thì có toàn bộ thứ phải làm. (Trùng Khánh Sâm Lâm)
Đối với bản thân người viết, Trùng Khánh Sâm Lâm chính là bộ phim có phổ thông câu thoại tuyệt vời nhất.
Những con số
Ngoài những đặc trưng bên trên, những người mến mộ vẫn có thể kể thêm vài điểm tầm thường khác. Đơn cử như những diễn viên. Trương Mạn Ngọc xuất hiện trong 5/10 phim và Lương Triều Vỹ là 7/10. Có thể nói nhị tên tuổi này như thể "nàng thơ" và "chàng thơ" trong phim của Vương Gia Vệ.
Hình ảnh đài cát của Tôn Lệ Trân qua chùm phim A Phi Chính Truyện - Tâm Trạng Khi Yêu - 2046 của Trương Mạn Ngọc đã trở thành một vẻ đẹp trường cữu, thây mặt cho cái đẹp của thiếu phụ trong phim ông.
Sự biến hóa của Lương Triều Vỹ trong khoảng chàng kiếm khách mù trong Đông Tà Tây Độc, Châu Chiêu tập Văn trong Tâm Trạng Khi Yêu đến anh chàng đồng tính Lê Diệu Huy của Xuân Quang Sạ Tiết đều đã trở thành duy nhất chẳng thể thay thế. Dù cố nghệ sĩ Trương Quốc Vinh chỉ góp mặt trong 3 phim nhưng cả 3 vai diễn đều xuất sắc. Bạn thấy đó, phim của họ Vương toàn sao. Riêng Tứ Thiên Vương Hong Kong đã có tới 3 người từng sinh ra là Lưu Đức Hoa (2 phim), Trương Học Hữu (2 phim) và Lê Minh (1 phim).
Hình như, bạn cũng có thể cho "Hong Kong" tham gia mục này vì xứ Cảng Thơm là bối cảnh chính trong 7/10 phim của Vương Gia Vệ. Ông yêu và hiểu Hong Kong phần đông mới có thể tả về nó đa sắc màu như thế trong những câu chuyện khác biệt. Báo cáo 2046 sinh ra trong chuỗi phim của ông còn là con số quan trọng của Hong Kong vì 2046 là năm cuối cùng Hong Kong được điều hành theo quy dè bỉu "một nhà nước nhị cách thức" và trong khoảng năm 2047 Hong Kong sẽ hoàn toàn thuộc về TQuốc. Chắc hẳn là họ Vương luôn lo nghĩ thay cho Hong Kong về nhân tố này, đến nỗi đưa con số ấy vào phim của mình, như một sự trăn trở về tương lai quê của hương.
Sở dĩ không xếp những đặc trưng này thành từng mục riêng bởi vì chúng là những biến số, sẽ thay đổi trong tương lai, đó là yếu tố chắc chắn.
Kết
Tất thảy những thứ được cho là đã cấu thành nên "thiên hà điện ảnh Vương Gia Vệ" cũng chỉ là những nhận định đúc kết trong khoảng các bộ phim và khám phá về bản thân đạo diễn, có phần chủ quan thiên về cảm giác.
Phim của Vương Gia Vệ "lạ kì" tới mức có thể xếp nó tham gia một thể loại riêng không giống bất kì thành quả nào. Sự phi tuyến tính trong đó vượt khỏi các quy chuẩn phổ biến về điện ảnh, ko phải để vươn lên tầm cao hơn, mà là tự lựa chọn cho mình một vị trí chủ quyền. Có những người ham mê và cũng có cả những kẻ khước từ. Đạo diễn họ Vương cũng từng san sẻ: "Thay vì cố đương đầu với quần chúng nhưng thực tại mình không bỏ ra cho họ, hãy chiến đấu với bạn dạng thân bản thân mình".
"Vũ trụ điện ảnh Vương Gia Vệ" còn rộng tạo dựng hay không chẳng quan trọng vì bạn dạng thân nó đã là một không gian quá đủ đầy cho những người trót yêu những câu chuyện tình lãng mạn và cô đến đến cực hạn.
Xem tại: phim sex
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét